1.2.1. Phân loại hoạt động Logistics – 1.2. Phân loại và vai trò của hoạt động Logistics – Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ LOGISTICS – Giáo trình Quản trị Logistics – GS.TS.Đặng Đình Đào

1.2.1. Phân loại hoạt động Logistics

a. Dựa trên lĩnh vực hoạt động, Logistics được chia thành các loại sau:

☑️ Logistics trong sản xuất kinh doanh (Business Logistics) là một phần của chuỗi cung ứng, tập trung vào việc lập kế hoạch, thực hiện và kiểm soát một cách hiệu quả các dòng vận chuyển và lưu trữ sản phẩm, dịch vụ và thông tin liên quan. Mục tiêu là đảm bảo tính sẵn sàng, chính xác và hiệu quả cho các hoạt động này.
☑️ Logistics sự kiện (Event Logistics) bao gồm các hoạt động, phương tiện vật chất và nhân lực cần thiết để tổ chức, sắp xếp lịch trình và triển khai nguồn lực nhằm đảm bảo sự kiện diễn ra thành công và hiệu quả.
☑️ Logistics dịch vụ (Service Logistics) liên quan đến các hoạt động thu nhận, lập kế hoạch và quản lý cơ sở vật chất, tài sản, con người và vật liệu nhằm hỗ trợ và duy trì các quy trình dịch vụ hoặc hoạt động kinh doanh.

b. Dựa trên phương thức khai thác hoạt động Logistics, có các loại sau:

📌 Logistics bên thứ nhất (1PL): Doanh nghiệp tự quản lý và thực hiện các hoạt động logistics của mình. Doanh nghiệp sở hữu các phương tiện vận chuyển, nhà kho, thiết bị và cả nguồn nhân lực để thực hiện toàn bộ quy trình logistics.
📌 Logistics bên thứ hai (2PL): Đây là hình thức quản lý các hoạt động logistics truyền thống như vận tải hoặc kho bãi. Nếu một công ty không có hoặc không đủ các phương tiện, cơ sở hạ tầng cần thiết, họ có thể thuê ngoài các dịch vụ logistics để cung cấp phương tiện và thiết bị cơ bản.
📌 Logistics bên thứ ba (3PL hoặc TPL): Còn được gọi là logistics theo hợp đồng. Hình thức này nghĩa là sử dụng các công ty bên ngoài để thực hiện các hoạt động logistics. Công ty này có thể quản lý toàn bộ hoặc chỉ một phần các hoạt động logistics. Nói cách khác, 3PL là việc một công ty logistics thực hiện các hoạt động thay mặt khách hàng, bao gồm ít nhất quản lý và thực hiện các dịch vụ vận tải và kho bãi trong tối thiểu 1 năm, có hoặc không có hợp đồng hợp tác. Đây được coi là sự hợp tác chặt chẽ giữa một công ty và nhà cung cấp dịch vụ logistics, không chỉ nhằm thực hiện các hoạt động logistics mà còn chia sẻ thông tin, rủi ro và lợi ích qua một hợp đồng dài hạn.
📌 Logistics bên thứ tư (4PL hay FPL): Còn được gọi là logistics chuỗi phân phối. Đây là khái niệm phát triển dựa trên 3PL nhằm cung cấp dịch vụ đáp ứng nhanh hơn, linh hoạt hơn và hướng đến khách hàng. FPL quản lý các hoạt động logistics phức tạp như quản lý nguồn lực, điều phối trung tâm, kiểm soát, và tích hợp các hoạt động logistics. Nó không chỉ bao gồm các hoạt động của 3PL mà còn mở rộng đến dịch vụ công nghệ thông tin và quản lý quy trình kinh doanh. FPL được coi là một điểm liên lạc duy nhất, nơi mà tất cả các nguồn lực được quản lý, tổng hợp và giám sát trong toàn bộ chuỗi phân phối, nhắm đến các chiến lược toàn cầu và các mối quan hệ dài hạn.

c. Phân loại theo chuyên môn của các doanh nghiệp Logistics:

▶️ Dịch vụ vận tải: Bao gồm (1) các công ty cung cấp dịch vụ vận tải đơn phương thức, (2) dịch vụ vận tải đa phương thức, (3) dịch vụ khai thác cảng, và (4) môi giới vận tải.
▶️ Dịch vụ phân phối: Bao gồm các công ty cung cấp dịch vụ kho bãi, dịch vụ phân phối, bán buôn và bán lẻ.
▶️ Dịch vụ hàng hóa: Bao gồm các công ty môi giới khai thuê hải quan, giao nhận hàng lẻ, kinh doanh hàng nguy hiểm, và đóng gói vận chuyển.
▶️ Dịch vụ logistics chuyên ngành: Bao gồm các công ty công nghệ thông tin, viễn thông, giải pháp tài chính, bảo hiểm, và dịch vụ giáo dục đào tạo.

d. Phân loại theo khả năng tài chính:

⏩ Công ty sở hữu tài sản: Đây là các công ty có đội vận tải, nhà kho riêng và sử dụng chúng để quản lý một phần hoặc toàn bộ hoạt động logistics cho khách hàng.
⏩ Công ty không sở hữu tài sản: Những công ty này đóng vai trò như người điều phối và tổng hợp các dịch vụ logistics, thường thuê ngoài các phương tiện như xe vận tải, nhà kho, bến bãi. Họ cung cấp nhiều loại hình dịch vụ đa dạng, đáp ứng nhu cầu phức tạp của các ngành hàng khác nhau. Khác với trước đây, không chỉ các dịch vụ Logistics cơ bản như vận tải và kho vận mà các loại dịch vụ phức tạp và đa dạng khác cũng đã xuất hiện. Việc thuê ngoài các dịch vụ Logistics gọi theo thuật ngừ chuyên ngành là Logistics Outsourcing.

e. Phân loại theo quá trình thực hiện:

🔶 Logistics đầu vào (Inbound Logistics): Bao gồm các hoạt động nhằm đảm bảo cung cấp nguyên liệu, vốn, và thông tin cho quá trình sản xuất một cách tối ưu về vị trí, thời gian và chi phí.
🔶 Logistics đầu ra (Outbound Logistics): Bao gồm các hoạt động đảm bảo sản phẩm được giao đến khách hàng một cách tối ưu về vị trí, thời gian và chi phí.
🔶 Logistics ngược (Reverse Logistics): Là quá trình thu hồi, xử lý và tái chế các phế liệu, phế phẩm hoặc những yếu tố phát sinh từ quá trình sản xuất, phân phối và tiêu dùng có thể gây ảnh hưởng tới môi trường.

f. Phân loại theo đối tượng hàng hóa:

🔴 Logistics hàng tiêu dùng nhanh (FMCG Logistics): Dành cho những sản phẩm có hạn sử dụng ngắn như thực phẩm, quần áo, giày dép. Điều quan trọng là phải đảm bảo thời gian giao hàng.
🔴 Logistics ngành ôtô (Automotive Logistics): Đảm bảo sự liên kết và phối hợp giữa các nhà máy sản xuất, linh kiện và phụ tùng sao cho mỗi công đoạn sản xuất diễn ra liền mạch. Dự trữ và phân phối phụ tùng thay thế cũng rất quan trọng trong loại logistics này.
🔴 Ngoài ra còn có Logistics của nhiều ngành khác như: Logistics ngành hóa chất (Chemical Logistics); Logistics hàng điện tử (Electronic Logistics); Logistics ngành dầu khí (Petroleum Logistics); Logistics hàng tư liệu sản xuất; Logistics hàng nông sản phẩm; Logistics hàng công nghiệp tiêu dùng…

Ngoài các tiêu thức phân loại nói trên, người ta còn có thể phân chia Logistics thành Logistics toàn cầu (Global Logistics), Logistics quốc gia (National Logistics) và Logistics thành phố (City Logistics) dựa vào phạm vi không gian; Logistics tổng thể và Logistics chuyên ngành hẹp căn cứ vào phạm vi hoạt động kinh tế.