1.3. PHÂN LOẠI GIAO TIẾP – Chương 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG GIAO TIẾP – Kỹ Năng Giao Tiếp Kinh Doanh – TS Nguyễn Văn Hùng

Có nhiều cách phân loại giao tiếp. Tùy theo các tiêu chí phân loại chúng ta có các loại giao tiếp khác nhau.

1.3.1. Căn cứ vào phương tiện giao tiếp ta có ba loại: Giao tiếp vật chất, giao tiếp ngôn ngữ và giao tiếp tín hiệu phi ngôn ngữ

🔧 Giao tiếp vật chất:
⚜️Đây là hình thức giao tiếp thông qua hành động với vật thể. Giao tiếp vật chất thường bắt đầu từ khi trẻ còn nhỏ, ví dụ như trẻ chơi với đồ chơi hoặc tỏ ý muốn nắm lấy đồ vật.
⚜️Khi xã hội và cá nhân phát triển, giao tiếp vật chất trở nên phức tạp hơn và được kết hợp với các hình thức giao tiếp khác.

🗣️ Giao tiếp ngôn ngữ:
⚜️Giao tiếp ngôn ngữ là hình thức xác lập và vận hành quan hệ người – người thông qua tín hiệu từ ngữ.
⚜️Mỗi từ ngữ là một tín hiệu chung được cả cộng đồng sử dụng và phản ánh nội dung nhất định. Nghĩa của từ ngữ phát triển theo sự tiến bộ của xã hội và tương ứng với trình độ học vấn, kinh nghiệm sống của từng cá nhân.
⚜️Giao tiếp ngôn ngữ không chỉ phản ánh ý nghĩa, mà còn biểu đạt động cơ và mục đích của người giao tiếp.

👁️‍🗨️ Giao tiếp tín hiệu phi ngôn ngữ:
⚜️Đây là loại giao tiếp sử dụng các tín hiệu không phải từ ngữ như cử chỉ, nét mặt, cách ăn mặc, để truyền tải thông tin và cảm xúc.
⚜️Các tín hiệu phi ngôn ngữ có thể phát triển cùng nhau, tạo nên những biểu hiện tâm lý cụ thể. Ví dụ, lắc đầu cộng với lè lưỡi có thể biểu đạt sự thán phục, trong khi lắc đầu với nét mặt tức giận thể hiện sự phẫn nộ.
⚜️Trong nhiều trường hợp, giao tiếp phi ngôn ngữ còn hiệu quả hơn giao tiếp ngôn ngữ, nhờ khả năng thể hiện các sắc thái tâm lý phức tạp và tinh tế.

1.3.2. Căn cứ vào khoảng cách không gian của các cá nhân mà chúng ta có hai loại giao tiếp: Giao tiếp trực tiếp và giao tiếp gián tiếp

👥 Giao tiếp trực tiếp:
⚜️Giao tiếp trực tiếp là khi các cá nhân mặt đối mặt với nhau, trực tiếp truyền đạt và tiếp nhận tín hiệu qua lời nói, cử chỉ, nét mặt.
⚜️Đây là hình thức giao tiếp mà các thông tin và cảm xúc được trao đổi một cách nhanh chóng và toàn diện.

✉️ Giao tiếp gián tiếp:
⚜️Giao tiếp gián tiếp là hình thức giao tiếp qua một trung gian hoặc qua phương tiện như thư từ, điện tín, hoặc các công cụ giao tiếp khác.
⚜️Trong loại giao tiếp này, các cá nhân không gặp mặt trực tiếp nhưng vẫn có thể trao đổi thông tin một cách hiệu quả.

📱 Giao tiếp trung gian:
⚜️Giao tiếp qua điện thoại, trò chuyện qua mạng (chat) hoặc gọi video là loại giao tiếp trung gian giữa giao tiếp trực tiếp và gián tiếp.
⚜️Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ, các phương tiện như chat có hình, có tiếng hay gọi video đang được sử dụng rộng rãi nhằm tăng yếu tố trực tiếp trong giao tiếp gián tiếp, giúp trao đổi thông tin và cảm xúc một cách sinh động hơn.

1.3.3. Căn cứ vào quy cách giao tiếp, chúng ta có hai loại giao tiếp: Giao tiếp chính thức và giao tiếp không chính thức

📋 Giao tiếp chính thức:
⚜️Giao tiếp chính thức diễn ra khi các cá nhân hoặc nhóm người thực hiện nhiệm vụ chung trong các môi trường như cơ quan, trường học.
⚜️Đây còn gọi là giao tiếp chức trách, có các quy định và quy ước rõ ràng, thậm chí đôi khi được thể chế hóa để tuân thủ các nguyên tắc nhất định trong công việc hoặc nhiệm vụ.

💬 Giao tiếp không chính thức:
⚜️Giao tiếp không chính thức là hình thức giao tiếp giữa những người quen biết, không tuân theo quy tắc cứng nhắc mà dựa trên ý riêng và sự hiểu biết lẫn nhau.
⚜️Đây là giao tiếp thân mật, thường diễn ra trong các cuộc trò chuyện riêng tư, nơi người tham gia chia sẻ thái độ, lập trường và cảm xúc về thông tin. Mục đích của giao tiếp không chính thức là đồng cảm và chia sẻ với nhau.

🔄 Sự đan xen giữa các loại giao tiếp:
⚜️Mặc dù có sự phân chia giữa giao tiếp chính thức và không chính thức, nhưng trên thực tế, các loại giao tiếp này có mối quan hệ chặt chẽ và thường đan xen vào nhau. Điều này làm cho mối quan hệ giữa con người trở nên đa dạng và phong phú hơn trong cuộc sống hàng ngày.

1.3.4. Căn cứ vào thế tâm lý giữa hai bên trong giao tiếp

⚖️ Giao tiếp ở thế mạnh:
⚜️Giao tiếp ở thế mạnh là khi một bên không cần hoặc có vị thế cao hơn so với đối phương, tức là bên kia cần mình.
⚜️Ví dụ, trong một cuộc phỏng vấn xin việc, nhà tuyển dụng có vị thế mạnh hơn so với ứng viên.

🙇 Giao tiếp ở thế yếu:
⚜️Giao tiếp ở thế yếu là khi một bên phụ thuộc vào bên kia, ví dụ như nhân viên với giám đốc. Ở đây, người giao tiếp ở thế yếu thường có thái độ cẩn trọng và dè dặt hơn trong cách ứng xử.

🤝 Giao tiếp ở thế cân bằng:
⚜️Giao tiếp ở thế cân bằng diễn ra khi hai bên có vị thế tâm lý ngang nhau, ví dụ như bạn bè hoặc đồng nghiệp. Ở đây, sự thoải mái, bình đẳng sẽ chi phối các hành vi giao tiếp, cử chỉ và lời nói.

🔍 Thế tâm lý trong giao tiếp:
⚜️Thế tâm lý phản ánh ai mạnh hơn ai về mặt tâm lý trong mối quan hệ giao tiếp. Nó ảnh hưởng đến cách chúng ta thể hiện hành vi, cử chỉ và tư thế.
⚜️Ví dụ, chúng ta sẽ cư xử khác khi giao tiếp với bạn bè (thế cân bằng) so với khi gặp giám đốc trong một cuộc phỏng vấn (thế yếu).

⚠️ Điều chỉnh thế tâm lý:
⚜️Để giao tiếp hiệu quả và hợp lý, chúng ta cần xác định đúng thế tâm lý của mình so với đối phương. Tuy nhiên, cần xem xét nhiều khía cạnh khác nhau, vì mối quan hệ giữa các cá nhân có thể phức tạp và ràng buộc lẫn nhau.
⚜️Một người có thể mạnh hơn trong một khía cạnh, nhưng yếu hơn ở mối quan hệ khác. Do đó, việc điều chỉnh thế tâm lý cho phù hợp với từng tình huống là rất quan trọng để tránh sai lầm trong giao tiếp.

1.3.5. Căn cứ vào thái độ và sách lược giao tiếp

🤝 Giao tiếp kiểu “thắng – thắng”:
⚜️Đây là kiểu giao tiếp mà cả hai bên đều đạt được lợi ích, không ai bị thiệt hại.
⚜️Người tham gia giao tiếp theo kiểu này coi trọng sự hợp tác và tin rằng thành công của một người không loại trừ thành công của người khác. Kiểu giao tiếp này thường được áp dụng trong các cuộc thương lượng nhằm tìm kiếm lợi ích chung.

👊 Giao tiếp kiểu “thắng – thua”:
⚜️Kiểu giao tiếp này mang tính cạnh tranh và đối đầu, nơi một bên thắng và bên kia thua.
⚜️Người áp dụng kiểu này thường cố gắng áp đặt quyền lực lên đối phương để đạt được mục tiêu của mình. Trong kinh doanh, kiểu giao tiếp này dễ dẫn đến cạnh tranh không lành mạnh và khó duy trì mối quan hệ tốt với khách hàng.

🙇 Giao tiếp kiểu “thua – thắng”:
⚜️Người tham gia giao tiếp kiểu này nhường nhịn hoặc làm hài lòng đối phương một cách vô điều kiện để giữ gìn mối quan hệ.
⚜️Họ thường không có tiêu chuẩn rõ ràng, thiếu chính kiến và chấp nhận thất bại để tránh xung đột. Trong kinh doanh, kiểu này dễ bị lợi dụng và thường gặp bất lợi khi đối mặt với đối tác sử dụng kiểu “thắng – thua”.

💥 Giao tiếp kiểu “thua – thua”:
⚜️Kiểu này xảy ra khi cả hai bên đều kiên quyết giữ lập trường cứng rắn và đối đầu nhau.
⚜️Kết quả là cả hai bên đều thất bại, vì cuộc giao tiếp không mang lại kết quả tích cực và làm căng thẳng mối quan hệ.

✋ Giao tiếp kiểu “thắng – hoặc không hợp đồng”:
⚜️Kiểu giao tiếp này nhấn mạnh rằng nếu không có giải pháp tốt cho cả hai bên, thì thà không hợp tác còn hơn.
⚜️Người tham gia giao tiếp kiểu này thường ưu tiên sự thoải mái và tự do, chấp nhận từ bỏ một thỏa thuận nếu nó không mang lại lợi ích cân bằng cho cả hai bên.